Forréttindablinda

Höfundur: Elísabet Ýr Atladóttir

Úti á lífinu og á samskiptamiðlunum rekst maður oft á fólk sem einfaldlega skilur ekki vandamálin sem femínistar kljást við í dag. Það sér ekki lengra en tölfræðina í launamun kynjanna, og jafnvel ekki einu sinni það langt. Því finnst femínistar óþolandi háværir og óvægnir, það skilur ekki þetta „helvítis væl“ og það nennir ekki að hlusta. Þetta fólk grípur til þess ráðs að segja femínistum að hætta að tala um þetta, að gera þetta ekki svona heldur frekar hinsegin, eða bara gera helst ekki neitt þar sem ekkert af þessu skipti „nógu miklu máli“. Sumir kalla femínista öllum illum nöfnum, gera þeim upp karlhatur eða öfga, eða þá að þær þurfi bara að fá sér að ríða.

Þetta fólk er ekki endilega vont fólk. Þetta fólk þjáist einfaldlega af forréttindablindu.

Mjög margir eru blindir á sín eigin forréttindi. Það er auðvelt að líta fram hjá vandamálum sem maður upplifir aldrei á eigin skinni. Þetta verður sláandi augljóst þegar maður rýnir svolítið í baráttu femínista. Margir spyrja sig og aðra hvernig femínistar ná að stuða fólk svona. Margir líta á þessi neikvæðu viðbrögð margra sem staðfestingu á því að femínisminn sé á rangri braut, að hann sé hreint út sagt af hinu illa. Þeim finnst að ef eitthvað komi svona illa við fólk og móðgi svona marga hljóti það að vera illa ígrundað, að þá hljóti eitthvað að vera að baráttunni og málefnunum.

Að þetta hljóti þá að vera einhverjar öfgar.

Femínistar eru að reyna að uppræta mörg þúsund ára gamalt samfélagsmein. Það krefst gagngerra breytinga á hugsunarhætti sem hefur verið til staðar óralengi, svo lengi að fólk lítur á hann sem venjulegan. Fólk vill ekki horfast í augu við það að magnað óréttlæti eigi sér stað á hverjum degi, og mikill fjöldi fólks reynir einkum og sér í lagi að forðast að horfast í augu við sjálft sig.

Það vill ekki viðurkenna að það er þátttakendur í þessarri menningu, og þetta á auðvitað ekki bara við um karla heldur konur líka. Og það bregst við með offorsi, móðgunum, hatri og skilningsvana gagnrýni á aðferðir og orðræðu.

Hvítu fólki var alveg jafn misboðið þegar þeldökkir risu upp og fóru að berjast fyrir sínum réttindum fyrir örfáum áratugum. Þá urðu líka margir til að segja að svartir væru að gera þetta vitlaust, að það ætti miklu frekar að gera þetta svona, að það væri ekki gott að vera svona hávær, að nú væri kominn tími til að hætta þessu væli, það væri allt að verða svo gott. Hvítt fólk hrökk alls staðar í vörn og vildi ekki horfast í augu við sannleikann. Í dag vitum við flest betur.

Við erum enn á varnartímabili forréttindahópa hvað málefni kynjanna varðar. Og það er alveg kominn tími til að við rífum okkur upp úr því ástandi.

Það sem skiptir svo miklu máli er að hlusta. Að doka aðeins við, líta framhjá sinni persónulegu upplifun og hlusta á annað fólk segja sína sögu. Ekki reyna að yfirfæra sínar reynslu yfir á aðra og réttlæta þannig fyrir sér óréttlætið.

Við þurfum að hlusta á þessar sögur, skoða okkar eigið líf í samanburði við líf annarra og púsla svo saman heilbrigðri heimsmynd sem breytist og þroskast.

Því ef við göngum í gegnum lífið slegin blindu á eigin forréttindi mun tilfinningalegur þroski okkar staðna og heimsmynd okkar um leið.

Það er líka mikilvægt að hafa í huga að ef maður er ekki tilbúinn til að hlusta er maður heldur ekki tilbúinn til að gagnrýna. Fyrsta skrefið í uppbyggilegri og vel skipaðri gagnrýni er að kynna sér málið, setja sig inn í það af innlifun og með einlægum vilja til að geta á einhvern hátt gert eitthvað betra. Til eru ógrynnin öll af fólki sem gagnrýnir án þess að hlusta, og skilur svo ekki af hverju gagnrýninni er ekki tekið betur. Það heimtar að hlutirnir séu gerðir svona, en ekki hinsegin, án þess að vita nokkuð um hvað málið í rauninni snýst.

Það er augljóst að slík gagnrýni er algjörlega gagnslaus.

Það er erfitt að koma auga á þau forréttindi sem fylgja tilteknu kyni eða þjóðerni. Þau eru jú meðfædd. Fólk hefur alist upp með þessi forréttindi og þekkir ekkert annað úr og sínu daglega lífi. Fyrir þá sem tilheyra forréttindahópi skiptir máli að gera sér grein fyrir því og haga sér samkvæmt því.

Það gerir þig ekki stikkfrí að segja „ég á fullt af vinum sem eru konur“, eða „ég þekki konu sem finnst þetta fyndið“.

Það gerir mig ekki stikkfrí að segja „ég var bara að djóka“ eða „taktu þessu sem hrósi“.

Það gerir engan stikkfrí að þykjast „meina þetta vel sko“.

Ef maður hrekkur í vörn getur verið gott að skoða hug sinn vandlega því það gæti verið vegna eigin fordóma. Það er ekkert hættulegt að viðurkenna að maður hefur haft rangt fyrir sér, að endurskoða húmorinn og verða örlítið gangrýninn á hvernig hlutirnir eru.

Það er ekkert hættulegt heilsunni að breytast.

Femínistar stuða því femínisminn gerir kröfu um dramatískar breytingar á svo gott sem öllu því sem hefur talist eðlilegt í allt of langan tíma. Femínistar vilja jafnrétti, og ef fólk sér það ekki, vill ekki sjá það eða verður reitt af því að aðferðirnar eru ekki eins og því hugnast best þá þarf það fólk að átta sig á því að það er ekki femínisminn sem er vandamálið.

Vandamálið liggur í forréttindablindu.